量子力学 (9回目)

2023/6/30(金)
量子力学 (9回目)

式にミスがあり修正しました
2r/a → 2r/(na)
 
(Quantum mechanics)
 
水素原子モデルのシュレディンガー方程式
s軌道(ℓ=0, m=0)の波動関数と存在確率関数
1s軌道(n=1, ℓ=0, m=0)の規格化
 
 
■ 定数など
E  :エネルギー(J)
h  :プランク定数(6.62607015×10-34J・s)
  :ディラック定数 [ℏ = h / (2π)]
ε0:真空中の誘電率(F/m) {(F)=(C/V)}
  = 8.8541878128×10-12(F/m)
Z  :原子番号
e  :電子の電荷(C) = 1.602176634×10-19C
me :電子の質量(kg) = 9.1093837015×10-31kg
k = 1/(4πε0) … (N・m2/C2)
V(r) = -ke2/r … (or -kZe2/r):ポテンシャル
 
n:主量子数(n = 1,2,3,…)(K,L,M,N,…)
ℓ:方位量子数(0 ≦ ℓ ≦ n-1)(s,p,d,f,g,…)
(角運動量量子数)
m:磁気量子数(m = 0,±1,±2,…)(|m| ≦ ℓ)
(n,ℓ,m∈Z)
s:スピン量子数(1/2[↑],-1/2[↓])
 
軌道:obit
軌道の様なもの:obital
 
 
■ 導出
▼ 存在確率
ヤコビアンr2sinθ
 
導出は
https://ulprojectmail.blogspot.com/2023/06/polar-1.html
極座標 (1回目)
 
dxdydz = r2sinθdrdθdφ
 
波動関数Ψ(r,θ,φ) = R(r)Y(θ,φ) = R(r)Θ(θ)Φ(φ)
存在確率P(r,θ,φ)
= |Ψ(r,θ,φ)|2dxdydz
= |Ψ(r,θ,φ)|2r2sinθdrdθdφ
= |Φ(φ)|2dφ・|Θ(θ)|2sinθdθ・|R(r)|2r2dr
 
全存在確率は
∫∫∫P(r,θ,φ)
= ∫∫∫|Φ(φ)|2dφ・|Θ(θ)|2sinθdθ・|R(r)|2r2dr
= ∫|Φ(φ)|2dφ∫|Θ(θ)|2sinθdθ∫|R(r)|2r2dr
= 1
 
∫|Φ(φ)|2dφ = 1 … (φ= 0~2π)
∫|Θ(θ)|2sinθdθ = 1 … (θ= 0~π )
∫|R(r)|2r2dr = 1 … (r = 0~∞ )
 
 
▼ 規格化定数Aを求める
∫|Φ(φ)|2dφ = 1 [φ=0~2π]より
 
∫|Aexp(imφ)|2
=∫|A{cos(mφ)+isin(mφ)}|2
= A2∫{cos2(mφ)+sin2(mφ)}dφ
= A2∫dφ = A2[φ] = 2πA2 
2πA2 = 1
A = 1/√(2π)
Φ(φ) = {1/√(2π)}exp(imφ)
 
規格化定数B,Cを求めるのは大変なので
ここでは求めずに置いておきます
 
 
■ s軌道の導出
▼ s軌道のΦ(φ)
Φ(φ) = {1/√(2π)}exp(imφ)
にm = 0を代入
 
Φ(φ) = 1/√(2π)
 
 
▼ s軌道のΦ(φ)
Pm(x) = {1/(2ℓ!)}(1-x2)m/2(dℓ+m/dxℓ+m){(x2-1)}
= (1-x2)m/2Σ{r=0~[(ℓ-m)/2]}{{(-1)r(2ℓ-2r)!}
/ {2r!(ℓ-r)!(ℓ-2r-m)!}}xℓ-2r-m 
x = cosθ
Θ(θ) = BP|m|(x) … B:規格化定数
にℓ = 0, m = 0を代入
 
P=0m=0(x)
= (1-x2)m/2Σ{r=0~[(ℓ-m)/2]}{{(-1)r(2ℓ-2r)!}
/ {2r!(ℓ-r)!(ℓ-2r-m)!}}xℓ-2r-m 
P00(x) = 1 / 1 = 1
x = cosθ
Θ(θ) = BP00(x) = B
 
∫|Θ(θ)|2sinθdθ = 1 … (θ= 0~π )
∫|Θ(θ)|2sinθdθ = ∫B2sinθdθ
= -B2[cosθ](θ= 0~π) = -B2(-1 - 1) = 2B2 
2B2 = 1
B = √(1/2)
 
Θ(θ) = √(1/2)
 
Y(θ,φ) = Θ(θ)Φ(φ) = {√(1/2)}{1/√(2π)}
= 1/√(4π)
 
 
▼ s軌道のエネルギー準位
E = -mek2Z2e4/(2n22)
 
 
▼ s軌道のR(r)
Ln+ℓ2ℓ+1(x) =
(-1)2ℓ+1Σ[m=0~n-ℓ-1](-1)m{(n+ℓ!)2/{m!(m+2ℓ-1)!(n-m-ℓ-1)!}}xm 
 
a = ℏ2/(mekZe2) と置く … (ボーア半径a0 / Z)
κ = mekZe2/(nℏ2) = 1/(na)
R(r) = C(2κ)ℓ+1rLn+ℓ2ℓ+1(2κr)exp(-κr)
… C:規格化定数
にℓ=0,m=0を代入
 
Ln1(x) =
-Σ[m=0~n-1](-1)m{(n!)2/{m!(m-1)!(n-m-1)!}}{2r/(na)}m 
κ = 1/(na)
R(r) = C(2κ)Ln1(2κr)exp(-κr)
= C(2/a)Ln1(2r/a)exp{-r/(na)}
= -C(2/a)exp{-r/(na)}
{Σ[m=0~n-1](-1)m{(n!)2/{m!(m-1)!(n-m-1)!}}{2r/(na)}m}
 
 
▼ s軌道の距離rの球面上の存在確率関数P(r)
存在確率P(r,θ,φ)
= |Φ(φ)|2dφ・|Θ(θ)|2sinθdθ・|R(r)|2r2dr
 
距離rの球面上の存在確率
P(r)dr = |R(r)|2r2dr∫∫|Φ(φ)|2dφ・|Θ(θ)|2sinθdθ
= |R(r)|2r2dr … (Θ,Φは規格化されているため)
 
R(r) = -C(2/a)exp{-r/(na)}
{Σ[m=0~n-1](-1)m{(n!)2/{m!(m-1)!(n-m-1)!}}{2r/(na)}m}
P(r) = |R(r)|2r2 
= r2[-C(2/a)exp{-r/(na)}
{Σ[m=0~n-1](-1)m{(n!)2/{m!(m-1)!(n-m-1)!}}{2r/(na)}m}]2 
= C2(n!)4(2r/a)2exp{-2r/(na)}
{Σ[m=0~n-1](-1)m{1/{m!(m-1)!(n-m-1)!}}{2r/(na)}m}2 
 
 
■ 1s軌道の導出(n = 1)
▼ 1s軌道のR(r)
Ln+ℓ2ℓ+1(x) = (d2ℓ+1/dx2ℓ+1){ex(dn+ℓ/dxn+ℓ)(xn+ℓe-x)}
または
Ln+ℓ2ℓ+1(x) = {(n+ℓ)!/(n-ℓ-1)!}ex(dn+ℓ/dxn+ℓ)(xn-ℓ-1e-x)
 
a = ℏ2/(mekZe2) と置く … (ボーア半径a0 / Z)
κ = mekZe2/(nℏ2) = 1/(na)
R(r) = C(2κ)ℓ+1rLn+ℓ2ℓ+1(2κr)exp(-κr)
… C:規格化定数
にn=1,ℓ=0,m=0を代入
 
L11(x) = (d/dx){ex(d/dx)(xe-x)}
= (d/dx)ex(-xe-x + e-x) = (d/dx)(-x + 1) = -1
または
L11(x) = ex(d/dx)(e-x) = -exe-x = -1
 
κ = 1/(na) = 1/a 
R(r) = C(2κ)L11(2κr)exp(-κr)
= -C(2/a)exp(-r/a)
 
A = {-C(2/a)}2 と置く
R(r) = (√A)exp(-r/a)
|R(r)|2 = Aexp(-2r/a)
 
(d/dr){(-a/2)Aexp(-2r/a)}
= Aexp(-2r/a)
 
f'(r) = ∫|R(r)|2dr = ∫Aexp(-2r/a)dr
= (-a/2)Aexp(-2r/a) + C1 
= (-a/2)Aexp(-2r/a)
f'(∞) = C1 = 0
 
f(r) = ∫f'(r)dr = ∫{(-a/2)Aexp(-2r/a)}dr
= (a2/22)Aexp(-2r/a) + C2 
= (a2/22)Aexp(-2r/a)
f(∞) = C2 = 0
 
F(r) = ∫f(r)dr = ∫{(-a2/22)Aexp(-2r/a)}dr
= (-a3/23)Aexp(-2r/a) + C3 
= (-a3/23)Aexp(-2r/a)
F(∞) = C3 = 0
 
(fg)' = fg' + f'g、fg = ∫fg' + ∫f'gより
∫f'g  = fg - ∫fg' 
 
∫f'(r)rdr
= f(r)r - F(r)
 
規格化∫|R(r)|2r2dr = 1 (r = 0~∞)
 
定積分G(r) = ∫|R(r)|2r2dr … 存在確率
= f'(r)r2 - 2∫f'(r)rdr
= f'(r)r2 - 2{f(r)r - F(r)}
= f'(r)r2 - 2f(r)r + 2F(r)
= r2(-a/2)Aexp(-2r/a) - 2r(a2/22)Aexp(-2r/a)
+ 2(-a3/23)Aexp(-2r/a)
= {-r2(a/2) - 2r(a2/4) - 2(a3/8)}Aexp(-2r/a)
= {2r2 + 2ra + a2}(-a/4)Aexp(-2r/a)
… (r=0~∞)
G(∞) = ∞・0 = ?だが無限遠の存在確率を0として
G(∞) = 0
G(0) = (-a3/4)A
G(r=0~∞) = G(∞) – G(0) = (a3/4)A = 1
A = (4/a3)
 
G(r) = {2r2 + 2ra + a2}(-a/4)Aexp(-2r/a)
= {2r2 + 2ra + a2}(-a/4)(4/a3)exp(-2r/a)
= -{2r2 + 2ra + a2}(1/a2)exp(-2r/a)
= -{2(r/a)2 + 2r/a + 1}exp(-2r/a)
 
G(r) = ∫|R(r)|2r2dr … 存在確率
= -{2(r/a)2 + 2r/a + 1}exp(-2r/a)
 
R(r) = (√A)exp(-r/a)
= (2/a3/2)exp(-r/a)
 
 
▼ 1s軌道の距離rの球面上の存在確率関数P(r)
存在確率P(r,θ,φ)
= |Φ(φ)|2dφ・|Θ(θ)|2sinθdθ・|R(r)|2r2dr
 
距離rの球面上の存在確率
P(r)dr = |R(r)|2r2dr∫∫|Φ(φ)|2dφ・|Θ(θ)|2sinθdθ
= |R(r)|2r2dr … (各波動関数は規格化されているため)
 
R(r) = (2/a3/2)exp(-r/a)
P(r) = |R(r)|2r2 = r2|(2/a3/2)exp(-r/a)|2 
= r2(4/a3)exp(-2r/a)
= 4(r2/a3)exp(-2r/a)
 
 
■ s軌道の結果
▼ 原子量
水素 Z = 1
 
▼ s軌道のエネルギー準位
E = -mek2Z2e4/(2n22)
 
▼ s軌道の波動関数
Φ(φ) = 1/√(2π)
Θ(θ) = √(1/2)
a = ℏ2/(mekZe2) … (ボーア半径a0 / Z)
Y(θ,φ) = 1/√(4π)
 
R(r) = -C(2/a)exp{-r/(na)}
{Σ[m=0~n-1](-1)m{(n!)2/{m!(m-1)!(n-m-1)!}}{2r/(na)}m}
 
★特に1s(n = 1)のとき
R(r) = (2/a3/2)exp(-r/a)
 
▼ s軌道の距離rの球面上の存在確率関数P(r)
P(r) = |R(r)|2 
P(r)dr … r~r+drの間の存在確率
0rP(r)dr … 0~rの間の存在確率
 
a = ℏ2/(mekZe2) … (ボーア半径a0 / Z)
 
P(r)
= C2(n!)4(2r/a)2exp{-2r/(na)}
{Σ[m=0~n-1](-1)m{1/{m!(m-1)!(n-m-1)!}}{2r/(na)}m}2 
 
★特に1s(n = 1)のとき
P(r) = 4(r2/a3)exp(-2r/a)
0rP(r)dr = -{2(r/a)2 + 2r/a + 1}exp(-2r/a)
 

このブログの人気の投稿

NEWS

N88-BASICでゲーム (1回目)